Phương pháp giáo dục STEAM đang trở thành lựa chọn hàng đầu khi ba mẹ muốn con vừa học kiến thức, vừa rèn tư duy và kỹ năng sống cho thế kỷ 21. Trong bài viết này, chúng tamình sẽ cùng giải mã STEAM là gì, mô hình lớp học STEAM dành cho trẻ 3–11 tuổi, những lợi ích nổi bật và cách ba mẹ có thể áp dụng STEAM hiệu quả cả ở trường lẫn tại nhà.
1. Giáo dục STEAM là gì?
Phương pháp giáo dục STEAM là cách dạy học tích hợp 5 lĩnh vực: Science (Khoa học) – Technology (Công nghệ) – Engineering (Kỹ thuật) – Art (Nghệ thuật) – Math (Toán học) trong cùng một dự án hoặc bài học. Ban đầu, mô hình chỉ tập trung vào STEM, song các nhà giáo dục nhận ra rằng thiếu “Art” – Nghệ thuật, trẻ sẽ khó phát huy hết sức sáng tạo. Vì vậy, STEM được mở rộng thành STEAM, giúp trẻ phát triển tư duy toàn diện.
Nhìn từ góc độ kỹ năng và nhu cầu nghề nghiệp, phương pháp giáo dục STEAM là “tấm hộ chiếu” cho thế hệ trẻ bước vào thế kỷ 21. Không chỉ dạy kiến thức, STEAM còn chuẩn bị cho trẻ một bộ kỹ năng toàn diện:
– Phát triển đồng thời tư duy logic và sáng tạo: Học STEAM giúp phát triển đồng thời tư duy logic thông qua STEM (Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Toán học) và tư duy sáng tạo thông qua Nghệ thuật, nhờ đó phát triển tư duy toàn diện cho trẻ.
– Rèn kỹ năng thế kỷ 21: Phương pháp giáo dục STEAM giúp trẻ phát triển các kỹ năng quan trọng trong thế kỷ 21, như: giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện, quản lý dự án nhỏ.
– Khuyến khích tự học và khám phá: Trong quá trình học STEAM, trẻ được thử – sai – sửa trong môi trường không sợ sai, dám nêu ra quan điểm của mình và lắng nghe quan điểm của người khác, tạo nên sự tò mò và tình yêu khám phá ở trẻ
– Phù hợp xu hướng nghề nghiệp tương lai: Các ngành liên quan STEM/STEAM ngày càng chiếm ưu thế, do đó việc sử dụng phương pháp giáo dục STEAM từ sớm giúp trẻ tăng lợi thế cạnh tranh sau này.
– Tạo thái độ yêu thích học tập lâu dài: Phương pháp giáo dục STEAM giúp bài học trở nên sinh động như một dự án chơi mà học, kích thích hứng thú học tập của trẻ, nhờ đó tạo dựng thái độ học tập tích cực cho trẻ.
2. STEAM được xây dựng theo nguyên lý nào?
Mỗi hoạt động trong lớp học sử dụng phương pháp giáo dục STEAM đều bám vào các nguyên lý cốt lõi nhằm giúp trẻ hiểu kiến thức sâu hơn, biết cách vận dụng vào thực tế:
– Học qua trải nghiệm (Experiential Learning): Phương pháp giáo dục STEAM dựa trên nguyên lý học qua trải nghiệm, cho phép trẻ tiếp cận và khám phá kiến thức qua các hoạt động thực hành, mô hình, dự án sáng tạo. Thay vì ghi nhớ lý thuyết khô khan, trẻ tích cực thao tác, đặt câu hỏi và vận dụng kiến thức vào các tình huống thực tế.
– Tích hợp liên môn: Mô hình phương pháp giáo dục STEAM liên kết các lĩnh vực như khoa học, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học trong cùng một hoạt động. Điều này giúp trẻ hiểu rõ mối liên hệ giữa các lĩnh vực, kích thích khả năng tư duy liên môn và ứng dụng linh hoạt vào cuộc sống.
– Giải quyết vấn đề theo quy trình khoa học – kỹ thuật: Tư duy giải quyết vấn đề theo quy trình khoa học, kỹ thuật là nguyên lý cốt lõi của phương pháp giáo dục STEAM. Trẻ được hướng dẫn xây dựng ý tưởng, thử nghiệm, phân tích, chỉnh sửa để hoàn thiện sản phẩm, từ đó phát triển khả năng tư duy phản biện và tư duy thiết kế.
– Khuyến khích sáng tạo – đặt câu hỏi – suy luận: Phương pháp giáo dục STEAM khuyến khích trẻ đặt câu hỏi, tò mò về thế giới xung quanh, nảy sinh ý tưởng mới và thực hành suy luận logic, giúp hình thành tư duy sáng tạo và khả năng phản biện vững chắc.
– Không áp lực – học mà chơi: Khác với phương pháp giáo dục truyền thống, phương pháp giáo dục STEAM không ép buộc, tạo không khí vui vẻ, thư giãn, giúp trẻ yêu thích học tập hơn nhờ vào các hoạt động học qua trải nghiệm, vận động và khám phá.
3. Lợi ích của giáo dục STEAM đối với trẻ 3-11 tuổi
Ở giai đoạn 3–11 tuổi, não bộ và nhân cách của trẻ phát triển rất nhanh. Nếu được tiếp cận phương pháp giáo dục STEAM đúng cách, con không chỉ tiếp thu kiến thức tốt hơn mà còn hình thành những năng lực cốt lõi để học tập suốt đời. Một số lợi ích nổi bật có thể kể đến:
– Phát triển tư duy logic & giải quyết vấn đề: Trong các hoạt động STEAM, trẻ liên tục phải quan sát, đặt câu hỏi, dự đoán, thử nghiệm và rút ra kết luận. Quy trình này giúp con rèn tư duy logic, biết phân tích nguyên nhân – kết quả và tìm nhiều phương án giải quyết một vấn đề thay vì chỉ chờ người lớn cho đáp án.
– Rèn tư duy sáng tạo & năng lực thiết kế: STEAM khuyến khích trẻ tự nghĩ ý tưởng, phác thảo, lắp ráp, trang trí sản phẩm của riêng mình. Con được thử – sai – sửa, từ đó hình thành thói quen dám nghĩ khác, dám thử nghiệm và biết cách biến ý tưởng thành sản phẩm cụ thể (mô hình, tranh vẽ, robot, poster…).
– Tăng khả năng hợp tác – giao tiếp – trình bày: Hầu hết các dự án STEAM đều làm việc nhóm. Trẻ học cách chia việc, lắng nghe ý kiến bạn, bảo vệ quan điểm của mình và cùng nhau trình bày kết quả trước lớp, từ đó giúp phát triển kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm tự nhiên.
– Hiểu bản chất khoa học – công nghệ – kỹ thuật qua trải nghiệm: Thay vì học thuộc khái niệm khô khan, trẻ được thực hành trực tiếp các hiện tượng: lực, cân bằng, chuyển động, mạch điện, cấu trúc… Nhờ vậy, kiến thức STEM trở nên gần gũi, dễ hiểu và gắn với đời sống thực.
– Phát triển vận động tinh, đặc biệt ở trẻ mầm non: Với các hoạt động cắt – dán – lắp ghép – thao tác trên chi tiết nhỏ, trẻ mầm non được rèn khả năng phối hợp tay – mắt, độ khéo léo của bàn tay và sự tập trung. Đây là nền tảng quan trọng để con viết chữ, vẽ, làm thí nghiệm và học các môn khác sau này.
– Tăng tự tin & tinh thần khám phá: Mỗi lần hoàn thành một thí nghiệm hay sản phẩm STEAM, trẻ có thêm 1 thành tựu nhỏ, từ đó cảm thấy mình giỏi hơn và dám thử cái mới. Tinh thần khám phá được nuôi dưỡng liên tục, giúp con giữ được tình yêu học tập lâu dài, không chỉ trong các môn liên quan đến STEAM mà cả những lĩnh vực khác.
4. 5 hiểu lầm phổ biến về STEAM
Dù ngày càng phổ biến, song phương pháp giáo dục STEAM vẫn hay bị hiểu sai. Không ít ba mẹ nghĩ rằng STEAM chỉ phù hợp với trường xịn, có nhiều đồ chơi công nghệ, hoặc chỉ dành cho những bạn nhỏ mê robot – lập trình. Thực tế, nếu hiểu đúng, STEAM hoàn toàn có thể áp dụng linh hoạt cho mọi lứa tuổi và điều kiện lớp học.
– STEAM là phải dùng robot/điện tử: Robot, mạch điện, máy tính bảng… chỉ là một phần nhỏ trong kho học cụ STEAM. Trẻ vẫn có thể học STEAM hiệu quả với giấy, bìa carton, ống hút, nắp chai, đất nặn… Quan trọng là cách thiết kế hoạt động để con phải quan sát – đo đạc – thử nghiệm – cải tiến, chứ không phải mức độ hiện đại của thiết bị.
– Trẻ mầm non còn quá nhỏ để học STEAM: Với trẻ 3–6 tuổi, STEAM không phải là công thức hay mô hình phức tạp, mà là những trải nghiệm đơn giản: chơi nước/cát, pha màu, xây tháp, thả vật nổi–chìm, làm cầu cho ô tô đồ chơi… Nếu được dẫn dắt đúng cách, mỗi trò chơi đều giúp con hình thành nền tảng khoa học, toán học và ngôn ngữ rất sớm.
– STEAM chỉ tốt cho trẻ đam mê kỹ thuật: Thực chất, STEAM rèn bộ kỹ năng chung mà mọi đứa trẻ đều cần: tư duy logic, sáng tạo, giao tiếp, làm việc nhóm, kiên trì theo đuổi dự án… Dù sau này con học kinh tế, nghệ thuật hay ngoại ngữ, những năng lực này vẫn vô cùng quan trọng, là nền tảng phát triển tư duy của con sau này.
– STEAM = lập trình: Lập trình có thể là một phần của STEAM nhưng không phải là tất cả. Ngoài lập trình, một tiết học vẽ poster về hệ Mặt Trời, thiết kế mô hình công viên, làm cầu giấy chịu lực… đều là hoạt động STEAM nếu có sự kết hợp Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Nghệ thuật – Toán học và quy trình giải quyết vấn đề rõ ràng.
– STEAM khó – tốn kém – không thực tế: Giáo dục STEAM không bắt buộc phải đầu tư phòng lab đắt tiền. Giáo viên và ba mẹ hoàn toàn có thể bắt đầu từ những vật liệu dễ kiếm trong đời sống hằng ngày. Điều làm nên một chương trình STEAM chất lượng chính là ý tưởng hoạt động, cách đặt câu hỏi gợi mở và không khí khuyến khích trẻ khám phá, chứ không phải học cụ đắt đỏ.
5. Khi nào nên cho con học STEAM
Rất nhiều ba mẹ băn khoăn “Khi nào nên cho con tiếp cận với phương pháp giáo dục STEAM?”. Thực tế, não bộ trẻ phát triển mạnh nhất trong giai đoạn 3–11 tuổi, nên con hoàn toàn có thể tiếp cận STEAM từ sớm, miễn là hoạt động được thiết kế phù hợp từng lứa tuổi – đơn giản ở mầm non, nâng dần độ khó ở tiểu học.
Ba mẹ có thể cho con làm quen với STEAM ngay từ khi 3 tuổi qua những trải nghiệm hằng ngày: chơi nước – cát, xếp hình, pha màu, quan sát cây lớn lên… Không cần chờ con “giỏi Toán” hay “thích khoa học” mới bắt đầu. Quan trọng là duy trì đều đặn (ví dụ 1–2 buổi/tuần) để hình thành thói quen quan sát – đặt câu hỏi – thử nghiệm.
– 3–5 tuổi – làm quen tự nhiên: Ở tuổi mầm non, STEAM nên là các hoạt động chơi mà học: xây tháp bằng gạch xếp, đổ nước qua phễu, làm tranh in lá cây, phân loại đồ vật theo màu – kích thước… Con chưa cần hiểu khái niệm “khoa học” hay “kỹ thuật”, chỉ cần được chạm – thử – khám phá trong môi trường an toàn và được người lớn đặt câu hỏi gợi mở.
– 5–7 tuổi – bắt đầu hiểu cấu trúc, lực, mô hình: Khi vào cuối mầm non – đầu tiểu học, trẻ đã có thể tham gia các dự án STEAM có mục tiêu rõ ràng hơn: thiết kế cây cầu giấy, làm mô hình ngôi nhà, lắp ghép LEGO theo bản vẽ, thử nghiệm vật gì lăn nhanh hơn… Đây là giai đoạn lý tưởng để con làm quen với khái niệm cấu trúc, lực, cân bằng, đo lường và bước đầu ghi chép, trình bày kết quả.
– 7–11 tuổi – Khám phá robotics – engineering – tư duy phản biện: Từ lớp 2–5, trẻ có thể tham gia những hoạt động STEAM nâng cao như robotics, lập trình khối (block coding), thiết kế sản phẩm theo quy trình kỹ thuật, thuyết trình dự án trước nhóm. Con không chỉ học sâu hơn về khoa học – công nghệ mà còn rèn tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm và quản lý một “dự án mini” từ lúc nảy ý tưởng đến khi hoàn thiện.
Việc bắt đầu sớm sẽ giúp trẻ hình thành thói quen khám phá, học hỏi, hình thành kiến thức nền tảng vững chắc để phát triển bền vững về sau.
6. 5 mô hình triển khai STEAM phổ biến
Khi tìm hiểu về phương pháp giáo dục STEAM, ba mẹ sẽ thấy có rất nhiều cách tổ chức hoạt động khác nhau. Tùy độ tuổi và mục tiêu học tập, nhà trường hoặc trung tâm có thể kết hợp nhiều mô hình để tạo nên chương trình STEAM phong phú, không nhàm chán cho trẻ 3–11 tuổi.
– Học dựa trên dự án (Project-Based Learning): Trẻ được tham gia vào một “dự án lớn” kéo dài nhiều buổi, ví dụ: thiết kế khu vui chơi, xây thành phố thông minh, làm triển lãm khoa học mini… Trong dự án, con phải lập kế hoạch, phân công nhiệm vụ, thu thập dữ liệu, thử nghiệm và trình bày sản phẩm cuối cùng. Mô hình này giúp trẻ rèn tư duy giải quyết vấn đề, kỹ năng làm việc nhóm và quản lý thời gian.
– STEAM xoay quanh vấn đề thực tế (Problem-Based STEAM): Giáo viên đưa ra một tình huống gần gũi: “Làm sao để cây trên ban công không bị héo?”, “Cầu giấy như thế nào để ô tô đồ chơi đi qua không sập?”… Trẻ dùng kiến thức STEAM của mình để đề xuất giải pháp, thử nghiệm và cải tiến. Cách học này giúp con hiểu rõ STEAM ứng dụng như thế nào trong đời sống.
– Thiết kế kỹ thuật (Engineering Design Process – EDP): Ở mô hình này, trọng tâm là quy trình thiết kế kỹ thuật gồm: xác định vấn đề – phác thảo ý tưởng – chọn phương án – chế tạo – thử nghiệm – điều chỉnh. Trẻ được đóng vai “kỹ sư nhí” để tạo ra sản phẩm: cầu, nhà, tàu lượn, xe tự chạy… Đây là hình thức triển khai STEAM phù hợp với lứa tuổi tiểu học, đặc biệt là các bạn mê lắp ghép và sáng tạo mô hình.
– Trải nghiệm thực hành (Hands-on STEAM): Các hoạt động được thiết kế ngắn gọn theo từng buổi, tập trung vào việc trải nghiệm thực hành trực tiếp vật liệu, thiết bị, thí nghiệm: lọc nước bẩn, pha màu ánh sáng, làm núi lửa phun trào, lập trình robot đi theo đường kẻ… Trẻ vừa làm vừa quan sát kết quả ngay lập tức nên hứng thú hơn, kiến thức đi vào một cách tự nhiên.
– Mô hình kết hợp Toán – Công nghệ – Robotics: Đây là phương pháp giáo dục STEAM nâng cao, trong đó Toán học được dùng làm “ngôn ngữ” để lập trình robot hoặc thiết kế sản phẩm công nghệ. Trẻ sử dụng khái niệm số, đo lường, góc, tọa độ… để thực hiện nhiệm vụ. Mô hình này giúp con thấy Toán không còn khô khan mà gắn chặt với công nghệ và thế giới thực xung quanh.
7. Phương pháp giáo dục STEAM tại Logic Lab được triển khai như thế nào?
Phương pháp giáo dục STEAM tại Logic Lab được triển khai thông qua chương trình Bricks 4 Kidz® (Chương trình phát triển TƯ DUY KHOA HỌC thông qua STEAM LEGO bằng tiếng Anh), nơi trẻ khám phá Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học một cách sinh động. Học tại Bricks 4 Kidz® giúp con rèn tư duy khoa học, khơi gợi sáng tạo và hình thành nhóm kỹ năng quan trọng của thế kỷ 21 trong môi trường “học mà chơi, chơi mà học”.
Logic Lab xây dựng lộ trình rõ ràng cho trẻ từ mầm non đến tiểu học, mỗi cấp độ đều có mục tiêu và bộ học cụ riêng:
– Preschool (3–5 tuổi) – Làm quen STEAM qua LEGO® DUPLO: con nhận biết màu sắc, hình khối, phát triển vận động tinh và trí tưởng tượng thông qua các mô hình lớn, an toàn cho lứa tuổi mầm non.
– Brickmoto (6–7 tuổi) – Bắt đầu hiểu về cấu trúc và chuyển động: trẻ lắp ghép các mô hình có bánh răng, đòn bẩy, lực kéo–đẩy; từ đó hình thành tư duy logic, khả năng làm theo quy trình và tập trung cao hơn.
– Power Function (7–9 tuổi) – Khám phá động cơ và cơ khí: con xây mô hình LEGO gắn motor, hệ truyền lực, tìm hiểu khái niệm lực, tốc độ, ma sát qua thực hành, đồng thời học cách thử nghiệm – sửa lỗi để mô hình chạy đúng ý.
– Junior Robotics (7–10 tuổi) – Robot LEGO® & lập trình kéo–thả cơ bản: trẻ vừa lắp robot, vừa lập trình trên nền tảng WeDo để robot di chuyển, phát sáng, phát âm thanh và phản hồi cảm biến – bước đệm hoàn hảo để con làm quen tư duy lập trình.
– Micro:bit Programming (từ 9 tuổi) – Biến ý tưởng thành sản phẩm công nghệ: con dùng vi mạch Micro:bit kết hợp LEGO để tạo ra robot, bảng LED, trò chơi… qua đó hiểu cách lập trình, xử lý tín hiệu và ứng dụng công nghệ vào đời sống.
Logic Lab định vị mình là hệ thống trung tâm giáo dục tư duy cho trẻ 3–14 tuổi, tiên phong đưa phương pháp giáo dục STEAM vào Việt Nam thông qua chương trình Bricks 4 Kidz®. Một vài lý do nổi bật để ba mẹ cân nhắc đăng ký cho con tham gia chương trình Bricks 4 Kidz®:
– Chương trình bản quyền quốc tế, bài bản, có lộ trình rõ ràng: Mỗi giai đoạn đều được thiết kế theo độ tuổi và mục tiêu phát triển cụ thể, giúp con đi từ làm quen đến tư duy kỹ thuật – lập trình nâng cao mà không bị “hụt bước”.
– Học qua trải nghiệm, không áp lực điểm số: Các buổi học diễn ra dưới dạng dự án nhỏ: con được lắp ghép, thử nghiệm, sai – sửa – tối ưu mô hình; giáo viên đóng vai trò dẫn dắt, đặt câu hỏi gợi mở thay vì “đọc – chép”, nên trẻ hứng thú và chủ động hơn rất nhiều.
– Giáo viên được đào tạo chuẩn STEAM: Đội ngũ giáo viên tại Logic Lab được đào tạo chuyên sâu về chương trình, biết cách kết hợp kiến thức khoa học với hoạt động chơi LEGO để khơi gợi tư duy và cảm hứng học tập cho từng bạn nhỏ.
– Học cụ – mô hình an toàn: 100% học cụ LEGO và thiết bị công nghệ (robot, Micro:bit…) đều phù hợp tiêu chuẩn quốc tế, không góc sắc nhọn, đảm bảo an toàn cho trẻ khi thao tác liên tục trong giờ học.
– Môi trường tích cực: Lớp nhỏ, không khí thân thiện, con luôn được khuyến khích trình bày mô hình của mình trước bạn bè. Sau mỗi buổi học con đều sở hữu một sản phẩm thực hành hoàn chỉnh hoặc bản chụp mô hình – minh chứng cụ thể cho quá trình học và tiến bộ của chính mình.
Nhờ cách triển khai phương pháp giáo dục STEAM bài bản, ba mẹ vừa yên tâm về chất lượng chương trình, vừa thấy rõ sự thay đổi của con: độc lập hơn, ham tìm hiểu hơn và mạnh dạn thử nghiệm những ý tưởng mới.
Phương pháp giáo dục STEAM là chìa khóa giúp trẻ hiểu bản chất kiến thức, rèn tư duy logic và sáng tạo ngay từ bậc mầm non – tiểu học. Khi được học theo phương pháp giáo dục STEAM, con không chỉ làm bài đúng hơn mà còn biết đặt câu hỏi, thử nghiệm và tự tin giải quyết vấn đề trong cuộc sống. Nếu ba mẹ đang tìm một môi trường cho con “học mà chơi, chơi mà học” với STEAM LEGO®, ba mẹ có thể đăng ký cho con trải nghiệm thử chương trình Bricks 4 Kidz® tại Logic Lab để cảm nhận rõ sự hứng thú và tiến bộ của con.
LOGICLAB – HỆ THỐNG TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN TƯ DUY KHOA HỌC VÀ SÁNG TẠO QUỐC TẾ
Hotline: 024.4455.5656
Địa chỉ: 59 Xuân Diệu, Quảng An, Tây Hồ, Hà Nội.
